بودجه پژوهش کشور طی سال‌های گذشته عملاً رشدی نداشته/ هزینه کرد اعتبارات پژوهشی در بخش‌های دیگر ماجرای غم‌انگیزی است

عباس خسروانی دکتری جامعه‌شناسی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در گفتگو با ندای تفرش، با اشاره به اینکه خروجی پژوهش، علم و دانش است که به‌عنوان یکی از نیازهای حیاتی کشور یاد می‌شود، گفت: پژوهش مقوله‌ای است که پیشرفت و رشد کشور به آن وابسته هست و از آن تأثیر می‌پذیرد. رشد و پیشرفت در هر حوزه‌ای نیازمند پژوهش و تحقیق است.

خسروانی بابیان این مطلب که کشور ما برای آینده خود چشم‌انداز روشنی را طراحی کرده که رسیدن به این چشم‌انداز و آرمان‌های تعریف‌شده است و آن فقط با پیشرفت علمی و کسب دانش محقق می‌شود، اظهار کرد: این دانش و علم نیز از مسیر پژوهش به دست می‌آید، اگر بخواهیم در سال ۱۴۰۴ به کشوری پیشرفته و پیشرو در منطقه تبدیل شویم نیازمند قدرت و دانش فراوان است که این قدرت خود از دل پژوهش بیرون می‌آید.

وی افزود: نگاهی به تجربیات کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته دنیا به‌خوبی نشان می‌دهد که پیشرفت و توسعه‌یافتگی وابسته به پژوهش‌های گسترده در کشور است، به همین دلیل است که برای تأمین هزینه‌های مالی آن، بخشی از GDP تولید ناخالص ملی را به آن اختصاص می‌دهند.

سهم پژوهش از بودجه تولید ناخالص ملی نیم درصد است

این پژوهشگر ادامه داد: در کشور ما نیز تأکید شده بود تا سهم پژوهش از بودجه تولید ناخالص ملی به ۴ درصد برسد اما تاکنون حدود نیم درصد آن تحقق‌یافته است؛ این موضوع نشان می‌دهد که هنوز اهمیت پژوهش برای عده‌ای روشن و شفاف نیست.

خسروانی با تأکید بر اینکه بخش قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی کشورهای درحال‌توسعه، متعلق به پژوهش بوده و در مقام مقایسه این میزان در کشور ما بسیار ناچیز است، بیان کرد: در باب اهمیت این عدد می‌توان به ارتباط مستقیمش با «رشد اقتصادی» کشورها اشاره کرد. به‌طوری‌که به هر میزان این نرخ افزایش یابد، رشد اقتصادی کشورها را نیز به همان میزان تضمین می‌کند. این تضمین همان چیزی است که کشورهای درحال‌توسعه ازجمله ایران به دنبال آن هستند؛ اما غفلت و بی‌توجهی، این مهم را در سایه پنهان کرده است.

وی گفت: بر اساس آخرین آمارها، سهم پژوهش از (G.D.P) در کشور کره جنوبی ۳/۶ درصد، ژاپن ۳/۴ درصد، آلمان ۲/۹ درصد، آمریکا ۲/۸ درصد، فرانسه ۲/۳ درصد، در کشور چین ۲ درصد، روسیه ۱/۵ درصد و در هند یک درصد اعلام‌شده است؛ درحالی‌که این سهم در ایران، زیر یک درصد (حدود نیم درصد) است که نشان از عقب ماندن کشورمان از کشورهای نام‌برده دارد.

سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی با آنچه در سیاست‌های کلی پیش‌بینی‌شده است تفاوت بارزی دارد

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه، برنامه ششم توسعه و پنجم توسعه و سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ این روند را نمی‌پذیرد و مسئولان باید پاسخ درخوری برای این موضوع داشته باشند اظهار کرد: متأسفانه سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی با آنچه در سیاست‌های کلی پیش‌بینی‌شده است تفاوت بارزی دارد.

خسروانی یادآور شد: بر اساس سیاست‌های کلی مرتبط با علم و فناوری که در سال ۹۳ از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ شد باید بودجه تحقیق و پژوهش تا پایان سال ۱۴۰۴ به حداقل ۴ درصد برسد. البته در این میان نباید دستاوردهای بزرگ کشور در حوزه علم و فناوری را ازنظر دور داشت اما باوجود روند رو به رشد تولیدات علمی کشور در سال‌های اخیر همچون کسب رتبه اول تولید مقالات در منطقه و کسب رتبه ۱۷ تولید علم در جهان، متأسفانه در شاخص سهم اعتبارات پژوهشی از تولید ناخالص داخلی که یکی از معیارهای اصلی توسعه در کشورها محسوب می‌شود، از جایگاه مطلوبی برخوردار نیستیم.

وی با تأکید بر اینکه بودجه پژوهش در ایران طی سال‌های گذشته عملاً رشدی نداشته است، گفت: عدم رشد بودجه پژوهش در ایران، موضوعی است که اغلب صاحب‌نظران و مسئولان بر آن تأکید می‌کنند؛ البته باید از محققان و نهادهای متولی علم و فناوری قدردانی کرد که توانسته‌اند علی‌رغم بودجه‌های کم و اختصاص نیافته، دستاوردهای بزرگی داشته باشند و روند رو به حرکت رشد علمی کشور را متوقف نکنند.

این استاد دانشگاه گفت: همچنین در کشورهای پیشرفته، سهم قابل‌توجه بخش خصوصی و غیردولتی در حمایت از پژوهش است. این فرایند اما در ایران به‌عنوان کشوری درحال‌توسعه که سعی دارد سهم پژوهش از (G.D.P) را به ۴ درصد برساند، به نظر معیوب است. در حال حاضر بار سنگینِ تعهد برای تحقق این عدد بر روی دوش بخش دولتی قرارگرفته است.

خسروانی اضافه کرد: مسئولان باید بپذیرند که اگر دانشگاه‌ها و نهادهای متولی تولید علم در کشور بخواهند به شکل واقعی در حوزه تحقیق و پژوهش فعالیت داشته باشند و تحقیقات آینده‌نگر و محصول محور داشته باشند باید درزمینهٔ اختصاص اعتبارات به این حوزه بازنگری صورت گیرد.

هزینه کرد بودجه پژوهش در بخش‌های دیگر ماجرای غم‌انگیزی است

وی ادامه داد: متأسفانه برخی مسئولان که اهمیتی برای مقوله پژوهش در دستگاه متبوع خود قائل نیستند همان بودجه محدود پژوهشی را نیز در مسیر پژوهش هزینه نمی‌کنند و آن را در بخش دیگری صرف می‌کنند که این موضوع نیز یک مشکل اساسی برای حوزه پژوهش است.هزینه کرد بودجه محدود بخش پژوهش در بخش‌های دیگر توسط دستگاه‌ها ماجرای غم‌انگیزی است.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه برای تقویت بنیه‌های داخلی و ارتقاء شاخص‌های رشد و پیشرفت نه‌تنها به افزایش بودجه‌های پژوهشی نیازمندیم، بلکه برای دوام و بقا در بازارهای بین‌المللی نیز نیازمند پژوهش و توجه به این حوزه استراتژیک هستیم، یادآور شد: دنیای امروز دنیای پرتلاطم و پر چالشی است که رقابت‌ها در آن تنگاتنگ و شکننده است.

خسروانی افزود: برای غلبه بر این چالش‌های رقابتی نیاز به ارتقاء شاخص‌های پژوهش ازجمله سرمایه‌گذاری در این حوزه است. همچنین کشور ما یک کشور پرمسئله است که حل این مسائل پیچیده و متعدد جز از مسیر خلاقیت و نوآوری و روش‌های علمی امکان‌پذیر نیست، این مسائل پیچیده نیازمند پژوهش است.

وی بابیان این مطلب که متأسفانه تاکنون نبود پژوهش‌های بنیادی و کاربردی و توسعه‌ای در این حوزه باعث شده تا مسائل روزبه‌روز پیچیده‌تر و هم‌افزا شوند و خسارت‌هایی که از این ناحیه متوجه کشور می‌شود قابل‌توجه است، گفت: راهکارهایی که تاکنون برای حل مسائل اساسی کشور ارائه‌شده است نتوانسته مسائل را به نحو مطلوبی حل کند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: حل مسائل باید بر اساس اصول و قواعد خاص خود باشد که این اصول و قواعد نیز از دل تحقیق و پژوهش بیرون می‌آید. موضوع تحقیق اگر در کشور جدی گرفته نشود قطعاً کشور مسیر پیشرفت را طی نخواهد کرد و در چرخه وابستگی گرفتار خواهد شد.

انتهای پیام/